Als je het hebt over hart- en vaatziektes gaat het al snel over cholesterol. Maar wát cholesterol precies is, blijft voor veel mensen onbekend. In dit artikel leggen we onder andere uit wat cholesterol is, wat het verschil is tussen HDL-cholesterol, LDL-cholesterol en geoxideerd LDL-cholesterol en hoe je ervoor zorgt dat je cholesterolwaarde gezond blijft.
Cholesterol is een wasachtige, vetachtige substantie die we terugvinden in ons lichaam als kleine bolletjes. Om dit bolletje zit een laagje eiwit, wat het mogelijk maakt cholesterol door het lichaam te vervoeren. Je lichaam heeft cholesterol nodig voor:
Het zijn de lever, de darmen en de huid die zo’n 60-80% van het totaalcholesterol produceren. De overige cholesterol komt van buitenaf het lichaam binnen, via ons voedsel.
Cholesterol zelf kan zich niet verplaatsen in het lichaam. Daarom bindt het met eiwitten, ook wel lipoproteïnen genaamd. Deze lipoproteïnen verplaatsen de cholesterol door de bloedbaan. Er zijn verschillende soorten lipoproteïnen: Low Density Lipoproteïn (LDL), Very Low Density Lipoproteïn (VLDL), Intermediate Density Lipoproteïn (IDL) en High Density Lipoproteïn (HDL). Van deze vier zijn HDL en LDL het meest bekend en daarnaast spelen ze deze belangrijkste rol als het aankomt op cholesterolwaarde in het bloed.
VLDL-cholesterol staat voor Very Low Density Lipoproteïn. Deze variant lipoproteïne transporteert pakketjes cholesterol. Eenmaal in het bloed worden deze VLDL-deeltjes steeds kleiner en uiteindelijk ontstaat er LDL-cholesterol. LDL staat voor Low Density Lipoproteïn en staat bekend als de ‘slechte’ cholesterol. Echter heeft dit ‘slechte‘ niks te maken met de cholesterol zelf, maar met de lipoproteïne die de cholesterol vervoert.
Het LDL-transporteiwit verplaatst cholesterol van de lever naar de cellen in het lichaam. Dit doet het eiwit met grote hoeveelheden cholesterol per keer, waardoor het nogal instabiel wordt. Hierdoor is de combinatie LDL en cholesterol erg vatbaar voor oxidatie. Dat wil zeggen dat het snel wordt aangetast. En dit is wanneer het echt ‘gevaarlijk’ wordt. Want het is geoxideerd LDL-cholesterol dat de grote boosdoener is als het aankomt op het dichtslibben van aderen.
Geoxideerd cholesterol ontstaat als volgt:
Als je rookt, veel stress of een hoge bloeddruk hebt, ontstaan er kleine beschadigingen in de vaatwand. Om dit op te lossen activeert het lichaam het immuunsysteem en wordt er cholesterol naar de plek van de beschadigingen gestuurd.
Bij een beschadiging, maakt het lichaam deze plek eerst steriel, zodat bacteriën geen ontstekingen kunnen veroorzaken. Dit doet het lichaam met de stof waterstofperoxide. Hoe meer scheurtjes en beschadigingen, hoe meer waterstofperoxide. Deze waterstofperoxide wordt na afloop geneutraliseerd met antioxidanten, waarvan vitamine C de belangrijkste is. Als er erg veel beschadigingen zijn, is er ook meer waterstofperoxide en op een gegeven moment zijn er te weinig antioxidanten om al het waterstofperoxide te neutraliseren. Het gevolg daarvan is dat het waterstofperoxide niet alleen bacteriën onschadelijk maakt, maar ook extra scheurtjes in de vaatwand aanbrengt. Daarnaast valt het ook transporteiwitten aan, zoals het cholesterol transporterende LDL. Hierdoor ontstaat er geoxideerd (aangetast) LDL-cholesterol en dit is de variant die zorgt voor een grotere kans op het dichtslibben van aderen en zo op hart- en vaatziekten.
Kortom: geoxideerd LDL-cholesterol is cholesterol dat beschadigd is door waterstofperoxide dat
niet genoeg geneutraliseerd is door
antioxidanten.
HDL staat voor High Density Lipoproteïn en staat bekend als de ‘goede’ cholesterol. De reden hiervoor is dat HDL overtollig cholesterol uit het lichaam opruimt en terugbrengt naar de lever. Hierdoor voorkomt het dat aderen dichtslibben. De lever verwijdert de opgeruimde cholesterol uit het lichaam. In vergelijking tot LDL-cholesterol, transporteert HDL-cholesterol altijd een kleinere hoeveelheid cholesterol. Het voordeel hiervan is dat de combinatie van HDL en cholesterol een stuk stabieler is en hierdoor ook minder vatbaar voor oxidatie.
Er is een ezelsbruggetje om het verschil tussen HDL- en LDL-cholesterol te onthouden:
HDL-cholesterol is de ‘Hero’ en die wil je liever Hoger hebben.
LDL-cholesterol is de ‘Loser’ en die wil je dus liever Lager hebben.
Cholesterol is grotendeels opgebouwd uit triglyceriden. Triglyceriden zijn een vorm van vet. Bijna al het vet uit je eten bestaat uit triglyceriden. Triglyceriden zijn belangrijk voor een goede gezondheid, maar een overmaat kan bijdragen aan (slag)aderverkalking.
Omdat een hoog cholesterol geen ziekte is, zijn er ook geen specifieke symptomen. Wel zijn er een aantal ongemakken die kunnen optreden, maar dit gebeurt niet altijd:
De belangrijkste oorzaken voor ‘een hoog cholesterol’ zijn:
Sommige mensen hebben door hun genen meer aanleg voor het ontwikkelen van een hoog cholesterolniveau. Familiale hypercholesterolemie (FH) is een voorbeeld van een erfelijke vorm van hoog cholesterol.
First things first: een ‘hoge cholesterolwaarde’ betekent in deze context een ‘hoge (geoxideerde) LDL-cholesterol-waarde’. Geoxideerd LDL-cholesterol is immers de grote boosdoener die nadelige gevolgen veroorzaakt.
Kort door de bocht zorgt veel geoxideerd LDL-cholesterol voor het dichtslibben van (slag)aderen. Hierdoor vermindert of blokkeert de aanvoer van zuurstofrijk bloed, met alle gevolgen van dien.
Het dichtslibben van aderen gaat als volgt:
Het begint ermee dat je lichaam geoxideerd LDL-cholesterol als lichaamsvreemd gaat zien. Daarom moet het onschadelijk gemaakt worden. Dit gebeurt door het activeren van ontstekingsreacties waarbij macrofagen ingezet worden. Zij moeten het geoxideerde cholesterol ‘opeten‘. Als de macrofagen de cholesterol ‘opgegeten‘ hebben, veranderen ze in zogeheten schuimcellen. Deze schuimcellen zijn een belangrijk onderdeel van de plaque, die ervoor zorgt dat aderen dichtslibben.
Naast de schuimcellen maakt het lichaam ook het schadelijke lipoproteïne Lp(a) aan. Het doel van dit transporteiwit is het dichten van gaten in vaatwanden en aderen. De hoeveelheid Lp(a) hangt af van de hoeveelheid vitamine C in het bloed: hoe minder vitamine C, hoe meer schadelijk Lp(a). Hierom is het dus belangrijk om genoeg vitamine C te hebben.
Indien er sprake is van een stressor (stres veroorzakende factor, zoals roken, stress, hoge bloeddruk, hoge bloedsuikerspiegel) kan het lichaam niet alle gaten in de vaatwand dichten. Het geoxideerde LDL-cholesterol kan op deze manier heel makkelijk aan de binnenkant van een bloedvat blijven plakken, met als gevolg dat het bloedvat verkalkt en dichtslibt. Hierdoor wordt het bloedvat minder elastisch en vermindert de bloedaanvoer. Hoe meer stoffen er dan aan het LDL-cholesterol blijven plakken, hoe groter de opstopping (plaque) in het bloedvat wordt. Als dit stolsel groot genoeg is, kan de bloedstroom in de (kransslag)ader gedeeltelijk of volledig blokkeren. Hierdoor vermindert de aanvoer van zuurstofrijk bloed en in het geval van ons hart kan dit leiden tot pijn op de borst of zelfs een hartaanval.
Plaques kunnen ook op andere plekken in het lichaam voorkomen. Denk aan de slagaders die zuurstofrijk bloed naar je hersenen voeren. Als deze aderen verstopt raken kan dit zorgen voor halsslagaderziekten, beroertes en perifere arteriële ziekten.
Een cholesteroltest bestaat vaak uit meerdere markers. Belangrijk voor zo’n test is dat je 9-12 uur niets gegeten hebt. Drinken mag wel, maar enkel en alleen water.
Het is zeer belangrijk om bij een hoog cholesterol niet alleen naar de ‘standaard‘ waarden te kijken, want onderstaande markers zijn minstens zo belangrijk. Doe daarom vooral ook aanvullend onderzoek naar:
Als we het hebben over ‘het verlagen van cholesterol’ dan hebben we het over het verlagen van de hoeveelheid (geoxideerd) LDL-cholesterol. Dit kan op twee manieren, door de werkelijke hoeveelheid (geoxideerd) LDL-cholesterol te verminderen óf door het percentage (geoxideerd) LDL-cholesterol te verlagen. Dit laatste doe je door de hoeveelheid HDL-cholesterol omhoog te krikken.
Aangezien een hoog cholesterol vaak het gevolg is van een ongezonde levensstijl, is een gezonde levensstijl dé remedie tegen een hoog cholesterol:
Mocht een verandering in levensstijl nou niet voldoende zijn, dan zijn er altijd nog medicijnen die kunnen helpen bij het verlagen van je cholesterol:
Indien er sprake is van FH (familiaire hypercholesterolemie) is er nog de optie voor een behandeling, genaamd lipoproteïne-aferese. Deze behandeling makt gebruik van een filtermachine die (geoxideerd) LDL-cholesterol uit het lichaam verwijdert. Nadat dit ‘slechte‘ cholesterol verwijderd is, gaat het opgeschoonde bloed weer het lichaam van de persoon in kwestie in.
Onthoud dat medicijnen de laatste oplossing zijn voor het verlagen van cholesterol. De eerste
stappen worden altijd gezet in het veranderen van leefstijl. Neem altijd contact op met een
professional of huisarts voor meer informatie voor cholesterolverlagende medicijnen.
Zoals al aangestipt in het begin van dit artikel, is er een bepaalde hoeveelheid cholesterol nodig voor optimaal functioneren van het lichaam. Cellen, hormonen en gal bestaan voor een groot gedeelte uit cholesterol. Als je cholesterol te laag is, kunnen deze processen niet meer plaatsvinden en gaat je gezondheid achteruit. Oftewel, je cholesterol kan zeker te laag zijn.
Gelukkig komt dit niet zo snel voor, omdat je lever in de meeste gevallen altijd een voldoende hoeveelheid cholesterol maakt voor deze processen. Al de cholesterol dat via voedsel ons lichaam binnenkomt is overtollig en verhoogt de kans op bijvoorbeeld slagaderverkalking. Over het algemeen geldt dus, hoe lager de (LDL-) cholesterolwaarde, hoe beter.
MedLinePLus/cholesterol
MedLinePlus/VLDLcholesterol
MedLinePlus/HowToLowerCholesterolWithDiet
MedLinePlus/HDLTheGoodCholesterol
MedLinePlus/LDLTheBadCholesterol
MedLinePlus/CholesterolLevelsWhatYouNeedToKnow
Sohf.nl/AandoeningenCholesterol
Natuurdiëtisten/LDL-cholesterol-lipiden
HealthLine/High-Cholesterol
Examine.com/Cholesterol
Hartstichting/Cholesterol-meten
Hartstichting/CholesterolWaarden
Hartstichting/Wat-Is-Cholesterol
Haal het beste uit je lichaam.
