De lever is een belangrijk orgaan voor een goede gezondheid. Aandoeningen aan de lever zorgen er dan ook voor dat je gezondheid achteruit gaat. Gelukkig kunnen we de gezondheid van de lever afmeten door middel van leverwaarden. Maar wat als deze afwijken en verhoogd of verlaagd zijn? Wat wil dit zeggen over de lever en wat is de invloed ervan op je gezondheid? Dit en meer lees je in onderstaand artikel over afwijkende leverwaarden.
De lever is een belangrijk orgaan dat vele functies vervult. Het orgaan ligt in de buikholte aan de rechterkant van het lichaam en wordt beschermd door de onderste ribben. Een kenmerk van de lever is dat ‘ie een groot herstellend vermogen heeft. Met andere woorden: de lever kan zichzelf goed oplappen nadat er schade optreedt. Functies van de lever zijn:
Verhoogde (en soms ook verlaagde) leverwaarden geven aan dat er iets niet goed gaat met de lever. Oftewel, de lever is ‘ziek’. In Nederland hebben zo’n 250.000 mensen te maken met acute of chronische aandoeningen van de lever of galwegen.
Als we spreken over ‘verhoogde leverwaarden’, zijn er bepaalde markers die hiermee samenhangen. Er zijn acht leverwaarden die het meest gebruikt worden. Dit zijn: ALAT, Albumine, Alkalische Fosfatase, ASAT, Bilirubine, Totaal eiwit, Gamma-GT en de ASAT/ALAT-verhouding.
ALAT staat in het buitenland bekend als ALT. ALAT is een enzym dat in grote hoeveelheden voorkomt in de lever. ALAT helpt bij het omzetten van de ene stof in de andere, zoals bijvoorbeeld gebeurt bij het afbreken van alcohol en medicatie. Als levercellen beschadigd raken, zorgt dit ervoor dat ALAT het bloed in lekt. Elke situatie die schade of afbraak veroorzaakt aan levercellen, zorgt ervoor dat er ALAT in het bloed komt. Voorbeelden van schadelijke factoren zijn chemicaliën, virussen en alcohol.
Een stijging van ALAT door beschadigde levercellen kan al gebeuren vóórdat er klachten optreden die
wijzen op schade aan de lever. Daarom is dit enzym een goede indicator om leverschade snel te detecteren.
Albumine is één van de belangrijkste proteïnen van ons lichaam en wordt voornamelijk geproduceerd in de lever. Het speelt een belangrijke rol in de verspreiding van water en het verplaatsen van hormonen. Albumine is verantwoordelijk voor het transport van verschillende stoffen, zoals hormonen, vitaminen, geneesmiddelen en o.a. calcium. Ook is albumine essentieel in de verdeling van vocht tussen bloedvaten en de weefsels die om de bloedvaten heen liggen.
Alkalisch fosfatase is een groep van iso-enzymen die afkomstig zijn van de botten, lever, ingewanden, huid en placenta. De activiteit van dit enzym stijgt bij lever- en botziekten.
ASAT is ook bekend onder de noemer AST. ASAT heeft veel overeenkomsten met het enzym ALAT, want allebei zorgen ze voor de omzetting van de ene stof in een ander. Echter komt ASAT niet alleen in levercellen voor, maar ook in de hartspier, skeletspieren, nieren en het brein. Hierdoor is een verhoogde ASAT-waarde minder betrouwbaar dan een verhoogde ALAT-waarde als je wil weten hoe gezond je lever is. Om dit op te lossen wordt er vaak gerekend met de ratio tussen ASAT en ALAT.
Bilirubine is een afvalproduct dat ontstaat uit de afbraak van rode bloedcellen. De lever filtert bilirubine uit het bloed en zet het om naar een andere vorm. Via de galwegen en de darmen verlaat bilirubine vervolgens het bloed. Bilirubine is de reden van de bruine kleur van onze ontlasting. Er is altijd een bepaalde hoeveelheid bilirubine aanwezig in het bloed, want rode bloedcellen worden constant aangemaakt en afgebroken.
Totaal eiwit bestaat uit albumine en globuline. Alle aandoeningen die invloed hebben op albumine- of globuline-levels, hebben daardoor ook gevolgen voor het totaal eiwit.
Opname en afbraak van eiwitten wordt beïnvloed door de maag, alvleesklier en de ingewanden. Als één van deze organen niet goed werkt, uit zich dit dan ook vaak in verandering van het totaal eiwit. Hierom is totaal eiwit in de meeste gevallen een goede indicator voor ondervoeding en verteringsproblemen.
Gamma-GT staat voor Gamma-glutamyl transpeptidase (GGT). Het is een enzym dat voor het grootste deel aanwezig is in de lever, maar daarnaast ook in kleinere hoeveelheden in de nieren, prostaat, alvleesklier, milt, hart en brein. Bij schade aan epitheelcellen komt GGT in de bloedsomloop.
Gamma-GT is een specifiekere indicator voor leveraandoeningen dan ALAT en ASAT.
Deze verhouding staat ook bekend als de ‘De Ritis’ ratio. Het is een manier om het functioneren van de lever in de gaten te houden. Zowel ASAT- als ALAT-waarden verhogen vaak als er sprake is van leverbeschadiging. Om de ziekte die deze beschadiging veroorzaakt vast te stellen, kijken we naar de verhouding van de ASAT- en ALAT-waarden.
Voor leverproblemen zijn er een aantal algemene symptomen. Denk hierbij aan:
Sommige symptomen komen het meeste voor als een specifieke leverwaarde verhoogd is:
Er zijn veel verschillende oorzaken die kunnen zorgen voor verhoogde leverwaarden. Dat is logisch, want er zijn veel factoren die invloed uitoefenen op de lever. Denk hierbij aan alcohol, medicatie, vetophoping en het eigen immuunsysteem. Om de werkelijke oorzaak achter een probleem te achterhalen is het doen van een bloedtest essentieel. Mogelijke algemene oorzaken zijn:
In de meeste gevallen merk je niks van leverafwijkingen. Echter kunnen ze op lange termijn ernstige klachten veroorzaken, zoals leververvetting of levercirrose. Het is dus belangrijk op de hoogte te zijn van je eigen leverwaarden.
Als er sprake is van acute schade aan de lever, dan kunnen leverwaarden iets zeggen over de mate van schade of ontsteking. Bij chronische aandoeningen zijn deze markers minder betrouwbaar. Dit komt doordat de enzymen die normaal gesproken een ontsteking of beschadiging aangeven, bij chronische aandoeningen van een normaal niveau kunnen zijn.
Verder kunnen leverwaarden ook nog iets zeggen over andere tekorten of processen in het lichaam, bijvoorbeeld bij een gebrek aan vitaminen.
In de eerste plaats is ALAT een goede indicator voor leververvetting. Bij een hoge ALAT-waarde is de kans hierop groot. Echter is een hoge ALAT-waarde ook een teken voor een mogelijk tekort van vitamine B6. Test je ALAT-waarde via bijvoorbeeld Wellboard.
Om zeker te weten wat de oorzaak van de verhoogde ALAT-waarde is, kijken we vaak naar de verhouding van ALAT tot ASAT of naar de Gamma-GT-waarde. Daarnaast is aanvullend onderzoek van creatine kinase (CK) een goede aanvulling en ditzelfde geldt voor troponine. Een toename van CK suggereert dat er schade is aan spieren en een toename troponine wijst juist weer op schade aan het hart.
Ten eerste is het belangrijk om te weten dat albumine bij vrouwen die zwanger zijn of de pil gebruiken lager is. Ook bij patiënten die bedlegerig zijn is dit het geval.
De albumine-waarde hangt sterk af van de gezondheid en het functioneren van de lever. Dit lever produceert bijna 100% van al de albumine in het bloed, dus als er sprake is van leverproblemen uit dit zich in een verlaagd albuminegehalte. Lage albumine-levels kunnen duiden op:
Om uitsluitsel te krijgen over de reden van een verlaagd albumine zijn er altijd aanvullende onderzoeken nodig. Denk hierbij aan de meting van totaal-eiwit.
Hoge albumine-waarden zie je vooral bij uitdroging.
Verhoogde AF-waarden kunnen meerdere oorzaken hebben:
Bij een verhoogde AF-waarde volgt er meestal een aanvullende Gamma-GT test. Als ook deze waarde verhoogd is, betekent dit vaak dat er een leverafwijking is.
Heel soms is de AF-waarde ook verlaagd. Een voorbeeld hiervan is bij de ziekte van Wilson, wat een aandoeding aan de lever is.
Bij een ASAT-meting wordt er gekeken naar de activiteit van het enzym ASAT in het lichaam. Deze activiteit is normaal gesproken erg laag. Als de ALAT-waarde hoog is, kan dit een aanwijzing zijn voor schade op de lever.
Goed om te weten is dat ASAT-levels bij cel beschadiging na ongeveer 12 uur verhogen. Deze verhoging blijft zo voor ongeveer 5 dagen. Als er sprake is van acute beschadigingen zullen ASAT-levels na ongeveer 3-6 dagen weer terugkeren naar normale staat. Dit betekent dus ook dat ASAT-waarden bij acute beschadigingen normaal kunnen zijn bij een test, terwijl ze een paar dagen ervoor nog verhoogd waren. Dit is dan ook de reden dat ASAT-waarden geen sluitend bewijs zijn voor een leveraandoening, maar wel een goede marker zijn om de ernst van leverschade in te schatten. Via Wellboard kan je een ASAT-test doen. Echter moet de ASAT-waarde wel altijd onderzocht worden in combinatie met andere markers.
Een verhoogd bilirubine kan duiden op:
Verhoogde bilirubine-waarden worden standaard gevolgd door aanvullende onderzoeken, zoals de ALAT-waarde, AF-waarde en Gamma-GT. Een bilirubinetest ka je doen via bijvoorbeeld Wellboard.
Normaal gesproken is de GGT-concentratie in het bloed vrij laag. Bij zware belasting van de lever neemt deze echter toe. Voorbeelden van oorzaken van verhoogde GGT-waarden zijn:
Verhoogde GGT-waarden geven alleen aan dat er iets mis is met de lever, maar specificeren niet wat deze problemen zijn. Daarom zijn er altijd aanvullende onderzoeken nodig om uit te vinden wat de oorzaak van de verhoging is. O.a. via Wellboard kan je een Gamma-GT-test doen.
Bij een licht verhoogd totaal-eiwit wordt er al snel gedacht aan uitdroging. Een andere oorzaak is dat de aanmaak van immunoglobulinen te hoog is. Dit laatste kan duiden op de leverziekte cirrose of de ziekte van Kahler (plasmacelwoekering).
Een laag totaal eiwit ontstaat vaak door:
Soms komt het ook voor dat het totaal eiwit laag is omdat eiwit vanuit het bloed naar de omliggende weefsels lekt. Dit gebeurt bij bijvoorbeeld een shock of een ernstige infectie.
Weet echter wel dat totaal eiwit niet alleszeggend is. Dit komt omdat totaal-eiwit bestaat uit zowel albumine als globuline. Als bijvoorbeeld het albumine-niveau afneemt en er een stijging in de globuline-waarde is, kan het gemiddelde van beide voor een normaal totaal-eiwit zorgen. Aanvullend onderzoek bij een afwijkend totaal-eiwit is dan ook altijd nodig.
Als de AST/ALT-ratio toeneemt, wordt dit geassocieerd met toenemende leverdisfunctie. Dat wil zeggen dat de lever slechter functioneert en dat er kans is op
Ook langdurig en overmatig alcoholgebruik zorgt in het algemeen voor een hoge(re) AST/ALT-waarde. De AST/ALT-waarde is op de volgende manieren te interpreteren:
Leverwaarden kan je testen door middel van een eenvoudige bloedtest. Als deze is aangevraagd door de huisarts, vindt deze plaats via een verwijsbrief in het ziekenhuis. Dit is vaak alleen als de huisarts vermoedt dat er sprake is van leverproblemen omdat hij of zij bepaalde symptomen ziet.
Je kan ook op eigen initiatief je leverwaarden testen bij een particuliere prikorganisatie, zoals Wellboard.
Voor deze bloedtest geldt dat je minimaal twaalf uur moet vasten. Dat wil zeggen dat je niks mag eten en alleen water mag drinken.
Het antwoord op deze vraag is volledig afhankelijk van de oorzaak van je verhoogde leverwaarden. Wel geldt in alle gevallen dat aanpassingen in leefstijl in veel gevallen kunnen helpen. Denk hierbij aan een gevarieerd eetpatroon, genoeg beweging en weinig alcohol.
Hoe snel een bepaalde leverwaarde daalt is volledig afhankelijk van welk soort waarde het is.
Het is wetenschappelijk bewezen dat krachttraining voor een verhoging in ALAT- en ASAT-waarden kan zorgen. Dat zit zo: Krachttraining zorgt voor spierafbraak, wat er weer voor zorgt dat er meer ALAT en ASAT-enzymen in het bloed belanden. Deze verhoging kan tot wel twaalf dagen na de krachttraining aanhouden. Aangezien de meeste (top)sporters meerdere keren per week aan krachttraining doen, betekent dit ook dat zij constant een verhoogde ALAT- en ASAT-waarde hebben. In dit geval is het dus belangrijk meer aandacht te besteden aan de ASAT/ALAT-verhouding dan aan de waarden op zichzelf.
Als je toch de ASAT- en ALAT-waarden wil gebruiken, betekent dit dus dat je minimaal tien dagen niet aan krachttraining mag doen. Hierdoor worden de resultaten die uit het onderzoek komen niet beïnvloed door het trainen.
NVCK/zoek-een-test
OptimaldDX
Verhoogdeleverwaarden.nl/oorzaak-verhoogde-leverwaarden
Examine.com/liver-health
MyClevelandClinic/aspartate-transferase-ast
MedLinePLus/AST
MyClevelandClinic/alanine-transminase-alt
MyClevelandClinic/albumin
MyCleveLand/Bilirubin
MedLinePlus/total-protein–and-globulin-albumin
MyClevelandClinic/Glutanyl-Transferase-GGT-test
MedLinePlus/Gamma-Glutamyl-Transferase-GGT-test
MedLinePlus/Gamma-Glutanyl-Transferase
LabTestsOnline.com
NCBI.NLM.NIH.PMC/exercise-and-liverfunctions
NCBI.NLM.NIH.PMC/alcaline-phosphatase-an-overview
Haal het beste uit je lichaam.
